Cà Dầm Tương - Hương Vị Truyền Thống Đậm Đà Của Xứ Đoài

Nguồn gốc và lịch sử

Cà dầm tương đã tồn tại từ rất lâu đời, nổi tiếng nhất là ở vùng Xứ Đoài xưa (nay thuộc Phúc Thọ, Hà Nội). Vào thời kỳ phong kiến, món này cùng với rau muống là hai đặc sản nổi tiếng của vùng đất này, được dùng để tiến vua và các quan trong các dịp lễ quan trọng. Do vậy, cà dầm tương còn được gọi với cái tên mỹ miều là cà tiến vua.

Nguyên liệu và cách làm

Món cà dầm tương đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỳ công trong từng bước chuẩn bị và chế biến. Có hai nguyên liệu chính cần chú ý: cà bát (loại cà tròn lớn) và tương ngâm.

1. Chọn cà bát:

   • Cà để làm món này phải là cà bát to, đều, không sâu, không già, được thu hoạch vào mùa tháng 3 đến tháng 5 âm lịch. Cà quá già sẽ không giòn, còn quá non sẽ không đạt được độ chắc cần thiết sau khi ngâm tương.
   • Sau khi chọn cà, núm cà được gọt một cách cẩn thận, không quá sâu để tránh cà bị nhũn hoặc lát khi ngâm. Cà sau đó được rửa sạch, để ráo và bắt đầu quá trình ủ muối.

2. Muối cà:

   • Mỗi quả cà được phủ một lớp muối trắng trên núm và xếp vào vại (chum), sau đó để khoảng một tháng. Quá trình này giúp cà lên men tự nhiên, hấp thụ độ mặn vừa phải từ muối.
   • Sau một tháng, cà được ép bỏ nước muối và phơi khô dưới nắng khoảng 4-5 giờ để đảm bảo khi ngâm tương, cà sẽ hút đủ lượng tương cần thiết.

3. Ngâm cà với tương:

   • Tương dùng để ngâm cà là tương làm từ đậu tương, nếp cái hoa vàng và ngô, ủ trong chum sành không tráng men từ trước. Tương phải đạt chất lượng tốt, màu vàng óng, vị ngọt đậm và thơm dịu.
   • Cà đã được phơi khô được cho vào vại tương và ngâm trong khoảng 6-7 tháng. Trong quá trình ngâm, tương từ từ thấm vào từng quả cà, tạo nên hương vị đặc trưng, hòa quyện giữa vị mặn của tương và vị giòn thanh của cà.
     
   • 
     

Hương vị

Cà dầm tương sau khi ngâm đạt chuẩn sẽ có màu nâu vàng, vị mặn mà, hơi chua nhẹ, giòn và thấm đượm hương vị đặc trưng của tương. Khi ăn, người ta thường cắt lát mỏng, thêm chút chanh, ớt hoặc đường để tăng thêm hương vị. Món này rất thích hợp để ăn kèm với cơm nóng, đặc biệt vào những ngày hè nóng bức cùng với bát canh rau muống.

Ý nghĩa văn hóa

Cà dầm tương không chỉ là một món ăn đơn giản, mà nó còn mang đậm nét văn hóa làng quê Việt Nam. Hình ảnh những chum cà dầm tương trong bếp nhà dân quê đã trở thành biểu tượng của sự giản dị, mộc mạc và tình yêu quê hương. Câu ca dao:

"Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương"

như một minh chứng rõ ràng cho giá trị tình cảm và văn hóa mà món ăn này mang lại.

Cà dầm tương Xứ Đoài hôm nay

Ngày nay, cà dầm tương Xứ Đoài không chỉ được làm để dùng trong gia đình mà còn trở thành một món đặc sản được nhiều người yêu thích, đặc biệt là du khách muốn tìm hiểu và thưởng thức hương vị quê nhà. Những vại cà dầm tương từ làng Hòa Thôn, xã Tam Hiệp không chỉ là món ăn, mà còn là món quà quý, mang hương vị của truyền thống và thời gian.